O projekcie

Projekt skupia się na sposobach i środkach, którymi posługiwali się członkowie elit politycznych dwóch peryferyjnych regionów Europy (Norwegii i Polski) w celu manifestowania swojej władzy i przywilejów wobec reszty elit jak i swoich poddanych. Owe publiczne roszczenia do władzy, tj. ich ideologiczne uzasadnienie i legitymizacja w oczach innych, były kluczowym problemem politycznym w społeczeństwach średniowiecznej Europy pozbawionych trwałych instytucji i silnych struktur państwowych. Jakich symbolicznych środków używały elity do zamanifestowania swojego tytułu do panowania? W jaki sposób konkurowały o prestiż i poparcie reszty elit? W jaki sposób z biegiem czasu utwierdzały swoją dominację?

Ramy czasowe projektu zostały wyznaczone na okres 1000–1300, tzn. od momentu, w którym zarówno Polska, jak i Norwegia formalnie stały się krajami chrześcijańskimi, do chwili, gdy po długim okresie wojen domowych i podziałów dzielnicowych obydwa kraje zostały zjednoczone jako stabilne monarchie. Tematyka projektu skupia się na porównawczym dla obu krajów zbadaniu ideologii dynastycznych, kultów narodowych świętych, elitarnych pochówków i symbolicznych wyobrażeniach na monetach, legitymizacji władzy biskupiej i opackiej, ceremonii koronacyjnych i rytuałów elitarnych uczt, narracji o przeszłości, sposobów zażegnywania konfliktów między członkami arystokracji, itp. Projekt zakłada szerokie spojrzenie na elity, w którym królowie/książęta, przedstawiciele arystokracji, hierarchii kościelnej itd. nieustannie współpracowali i konkurowali ze sobą o władzę.

Polskie i norweskie elity zostaną w projekcie ujęte porównawczo, jako równoległe przykłady dwóch peryferyjnych społeczeństw politycznych, które niekiedy podobnie, a niekiedy odmiennie zmagały się z tymi samymi problemami: zapewnieniem dominacji i budową politycznego porządku w obrębie swoich granic i korzystaniem ze swoich kontaktów z europejskimi centrami, by umocnić swoją pozycję. Norwegia i Polska są zatem postrzegane jako dwa prowincjonalne regiony tzw. Młodszej Europy, Skandynawii i Europy Środkowo-Wschodniej, które nie były dotąd w takim stopniu rozpatrywane razem. Oba państwa stanowią jednak interesujące przykłady, które mogą pomóc zrozumieć warunki i wyzwania, przed jakimi stawały elity (proto-)państw w innych regionach Europy. Z jednej strony Norwegia przez długi okres, choć pozostawająca formalnie zjednoczona, de facto była rozdarta przez wojny domowe; z drugiej zaś Polska, formalnie w stanie rozbicia dzielnicowego, ale ciesząca się względnym pokojem wewnętrznym. Te i inne podobieństwa i różnice między dwoma krajami, jak również fakt, że tworzące je elity nie utrzymywały ze sobą kontaktów dają znakomitą okazję do porównawczych badań nad formowaniem się europejskich peryferii i elit politycznych w wiekach średnich.

Projekt opiera się na bliskiej współpracy polskich i norweskich mediewistów. W skład zespołu wchodzą historycy, archeolodzy i numizmatycy, Grzegorz Pac i Hans Jacob Orning – jako kierownicy projektu. Rezultaty zostaną przedstawione w napisanych wspólnie artykułach przygotowanych do tematycznych numerów wysoko punktowanych czasopism, a także do tomu grantowego.

Projekt „Zasoby symboliczne i struktury polityczne na peryferiach. Legitymizacja elit w Polsce i Norwegii, ok. 1000 – 1300”, realizowany przez Uniwersytet Warszawski (Wydział Historii) i Uniwersytet w Oslo (Instytut Archeologii, Konserwacji i Historii), jest finansowany z funduszy norweskich, w ramach konkursu Narodowego Centrum Nauki GRIEG. NCN jest operatorem programu poświęconego badaniom podstawowym, partnerem po stronie norweskiej jest The Research Council of Norway.

GRIEG to jeden z trzech konkursów finansowanych z funduszy norweskich i funduszy EOG na lata 2014–2021 w ramach programu „Badania”. NCN jest operatorem części programu poświęconej badaniom podstawowym. Celem programu jest rozwój wiedzy opartej na badaniach, wzmacnianie polsko-norweskiej współpracy badawczej, podnoszenie jakości publikacji, szczególnie w naukach humanistycznych, wspieranie rozwoju młodych naukowców oraz budowanie pozytywnego odbioru badań naukowych w społeczeństwie.

Mechanizm Finansowy EOG i Norweski Mechanizm Finansowy (czyli tzw. Fundusze norweskie i EOG) są formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Islandię, Norwegię i Liechtenstein nowym członkom UE – kilkunastu państwom Europy Środkowej i Południowej oraz krajom bałtyckim. Fundusze te są związane z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz z jednoczesnym wejściem naszego kraju do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (który tworzą państwa UE oraz Islandia, Liechtenstein i Norwegia). W zamian za udzielaną pomoc finansową, państwa-darczyńcy korzystają z dostępu do rynku wewnętrznego UE mimo, że nie są jej członkami.

Głównym celem Funduszy norweskich i Funduszy EOG jest przyczynianie się do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie EOG oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy państwami-darczyńcami a państwem-beneficjentem.

3 maja 2016 r. Islandia, Liechtenstein i Norwegia osiągnęły porozumienie z UE w sprawie kształtu III edycji Mechanizmu Finansowego EOG (2014-2021), podpisując Protokół 38c do Umowy o EOG. Jednocześnie Norwegia podpisała porozumienie z UE w sprawie Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2014-2021. Odbiorcami nowej edycji Funduszy norweskich i EOG (2014-2021) jest łącznie 15 krajów UE – czyli 12 państw, które przystąpiły do wspólnego rynku w 2004, 2007 i 2013 r. oraz Grecja i Portugalia.

Polska podpisała umowy międzyrządowe (Memoranda of Understanding) w sprawie III edycji funduszy norweskich i EOG (2014-2021) 20 grudnia 2017 r., otrzymując na ich mocy 809,3 mln EUR (z łącznej puli ponad 2,8 mld EUR), co czyni ją podobnie jak w poprzednich edycjach, największym beneficjentem.

Za koordynację wdrażania Funduszy norweskich i EOG w Polsce odpowiada Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju, pełniące rolę tzw. Krajowego Punktu Kontaktowego (KPK) dla Funduszy norweskich i EOG. Jako KPK, MIiR prowadzi stałą współpracę z Biurem Mechanizmów Finansowych w Brukseli. Poszczególne programy III edycji Funduszy są wdrażane przez polskie instytucje publiczne. Wyjątek stanowią, podobnie jak w poprzednich edycjach, obszary „Społeczeństwo obywatelskie” oraz „Dialog społeczny – godna praca”, które będą zarządzane przez darczyńców (odpowiednio przez Biuro Mechanizmów Finansowych w Brukseli oraz Innovation Norway).

Wspólnie działamy na rzecz Europy zielonej, konkurencyjnej i sprzyjającej integracji społecznej.

https://eeagrants.org/

https://www.ncn.gov.pl/